Лекц № 24: Намтар ба нэр хүнд. Biography, Prestige
3 сар 10, 2015 25 Лэкц,Uncategorized
Энэ удаагийн лекцээр хүний өөрийн намтар болон тухайн хүний нэр хүндийн тухай ярилцана. Хүн ямар амидралаар амидарч ирсэн тэр түүх бол тухайн хүний намтар. Тэр амидрал ямар байв? Хүн өгөгдсөн өгөгдлөөр явсан уу эсвэл өөрөө өөрийнхөө бүтээл болж чадсан уу? Нөгөөтэйгүүр хүн нийгэмд өөрөөр хэлбэл бусдад хир их нэр хүндтэй вэ? Нэр хүндтэй амидралаар амидарч чадав уу? Үнэхээр л бусдын хүндэтгэлийг хүлээж эрхэм байж чадсан уу?
Нэр хүндтэй хүн гэдэг итгэж болох хүн. Итгэж болох хүнд л найдаж найдлага тавьдаг. Монгол хүний нэр хүнд гадаадад болон хөрш хоёр ард түмэндээ хир өндөр билээ? Монгол хүнийг нэр хүндтэй болгох тэр сурган хүмүүжил болон боловсролын үйл хэрэг амжилттай юу?
Хүмүүс яагаад нэр хүндгүй болдог вэ гэхээр худлаа хэлэх, хуурамч, зальтай, сураагүй байж сурсан гэнэ, мэдэхгүй байж мэднэ гэнэ, ямар ч хариуцлагагүй хүмүүс бол нэр хүндгүй хүмүүс. Улстөрчид яагаад нэр хүндгүй болдог вэ гэхээр тэд хуурамч амидардаг. Зарим улстөрчид намтараа нууж засаж бүр улайм цайм өөрчилнө. Баригдана гэдгээ мэдэхгүй. Тийм болтолоо оюуны доод хэмжээнд очдог.
Нэр хүндийг одон шагнал эсвэл хөрөнгө мөнгөөр худалдаж авах ямар ч боломжгүй тул нэгэнт худлаа явсан хүн дахиад нэр хүндтэй болох бараг л боломжгүй. Нэр хүнд бол зөвхөн хувь хүн ард түмэнд биш компани болон улс оронд байх ёстой үнэт зүйл. Үүнийг л Монгол хүн сүүлийн 20 гаруй жил умартлаа.
Германы Берлиний их сургуулийн философийн профессор байсан хүн Мерсиер гэдэг нэрээр “Лиссабон руу явах шөнийн галт тэрэг” номондоо ингэж бичсэн байдаг: What could… what should be done, with all the time that lies ahead of us? Open and unshaped, feather-light in its freedom and lead-heavy in its uncertainty? Is it a wish, dreamlike and nostalgic, to stand once again at that point in life, and be able to take a completely different direction to the one which has made us who we are?
Түүний номыг хэдхэн жилийн өмнө кино филм болгожээ. Мерсиер номондоо хүн өмнөө байгаа энэ цаг хугацаандаа юу хийхээр төлөвлөж байгаа вэ мөн өөрийнхөө олон төлөвлөсөн зүйлийг биелүүлэхгүй орхих гэдэг ямар их цаг хугацааг үр ашиггүй өнгөрөөнө вэ гэдэг талаар философийн гүн агуулгатай асуудаг. Хүний өмнө ирж буй тэр цаг хугацааг ганцхан амидрах амидралын хэзээ ч дахиж ирэхгүй тэр хугацааг ашиглаж өнгөрөөж чадсан хүн л өнөөдөрийн энэ цэгт хүрч ирдэг гэж Мерсиер цаг хугацааг өөрийн эрх чөлөөг ашиглан дүүргэж амидрахыг зөвлөдөг. Хүн өөрийн амидралыг хэзээ ч огцом өөрчлөх боломжтой шүү гэдгийг тэр гол дүрээрээ бас харуулдаг. Өөрөө өөрийнхөө шийдсэн хэнд ч хамаагүй одоо оршиж буй амидрал мөн цаашид бүтээх амидралын тухай асууж кино филм үзэгчийг гүн бодолд оруулдаг.
Амидарсан шиг амидарч чадаагүй хүмүүс ямар намтар бичих вэ? Амдарсан шиг амидрах гэдэг зөвхөн идэж ууж мөнгө төгрөг цацаж баярхах биш. Бусдад тус дэм болж чадав уу гэдэг л чухал.
Бусдыг залилалж мэхлэж худлаа амидарч хиймэл дүр исгэсэн хүмүүс өөрийгөө нэр хүндгүй болгож олны дунд ичих ч үгүй явдаг. Ийм ичихгүй хүмүүс нэр хүнд болон нэр олох гэж мөнгөөр төлөх гэдэг боловч амжилтанд хүрэхгүй. Нэр хүндийг мөнгөөр эсвэл зэрэг цол цаашлаад одон шагналаар авдаггүй. Гагцхүү нэр хүнд гэдэг хүн заавал баталж эсвэл хэн нэгнээр магтуулах албагүйгээр хүмүүст хир вэ гэдэг харагддаг. Нэр хүндтэй хүн зүгээр л харагддаг.
Хүний намтар заавал гавьяа шагнал одон медалийн цуглуулга байх албагүй. Яагаад гэвэл одон шагналууд ихэнхдээ л улстөрийн хэрэгсэл болсон байдаг. Хүний намтар гэдэг дотоод сэтгэлийн намтар. Хүн хүсэл мөрөөдлийнхөө төлөө явж амидралын амтыг таашаан эдэлж цаашлаад баталгаат замаар өөрийгөө авч явах гэдэг намтар бөгөөд өөрийнхөө тухай хожим ярих дурсамж.
Би өөрөөрөө байж чадсан уу? Хэн нэгний сүүдэрт эсвэл хэн нэгнийг шүтэн биширч өөрөө өөрийгөө алдан амидрал гэх боломжгүй зөвхөн оршихуй байгаагүй биздээ гэдэг асуултыг хэн ч хэзээ нэгэн цагт тавина. Өнөөдөр Монгол хүн дэндүү их мухар сүсэгтэж хэтэрхий их улстөрчидийн тоглоом болжээ. Ердөө л хоёрхон төрлийн оршихуйтай гэж үү?
Нэр хүндтэй хүн гэдэг заавал дарга сайд эсвэл баян тарган байх албагүй. Яагаад гэвэл нэр хүнд эд зүйл албан тушаалаар батлагдахгүй. Нэр хүнд гэдэг бусдад харагддаг тул бусад хүмүүс ч хэнийг нэр хүндтэй гэдгийг тодорхойлж хэлж ч чаддаг. Тиймээс нэр хүндийг залилаж эсвэл худалдаж авах ямар ч боломжгүй. Үүнтэй адил олон улсын тавцан дээр төрийг төлөөлдөг улстөрчид ард түмнээ хэрхэн төлөөлж өөрийнхөө болон ард түмнийхээ нэр хүндийг хир авч явж чаддаг вэ гэдэг хэнд ч ил харагддаг. Ганцхан буруу үйлдэл эсвэл хөдөлгөөн бүхэл бүтэн ард түмнийхээ нэр хүндийг өөрөөр хэлбэл нэр төрийг баллана. Нэр хүндтэй болон нэр төртэй үйл хэргийг л Монгол хүн арай л тоохгүй байх шиг харагддаг.